Jak Unia Europejska i programy przez nią proponowane  przyczyniają się do rozwoju nauki? Proszę o opowiedzenie o samym konkursie CHANSE. Jakie promuje on zasady? Jakie narzędzia dla współpracy międzynarodowej oferuje? 

Programy KE odpowiadają na dobrze zidentyfikowane wyzwania, przed którymi stoi Europa i świat. Wskazują więc badaczom zagadnienia, które wymagają pogłębienia, a czasem zdefiniowania na nowo, wskazują luki w wiedzy lub bariery w sposobie jej wykorzystania. Wymagają od badaczy nowatorskiego i innowacyjnego podejścia, wykraczającego poza ramy wąskich dyscyplin. Spełniają przy tym strategiczne – horyzontalne – cele równomiernego rozwoju wszystkich krajów europejskich. Konkurs CHANSE wszystkie te założenia realizuje. Po pierwsze, tematyka konkursu odpowiada na globalne wyzwanie, jakim jest wpływ digitalizacji, tj. rozwoju i używania nowych technologii na zmianę społeczno-kulturową. Po drugie, promuje nowatorskie podejścia przekraczające ramy dyscyplin, zgodnie z założeniem, że żadnego poważnego problemu społecznego nie da się rozwiązać, korzystając z teorii i metodologii wypracowanej w jednym obszarze nauki. Interdyscyplinarność jest podstawową zasadą badań finansowanych w tym konkursie. Po trzecie, promuje wysoką jakość badań naukowych, które mają być realizowane z zachowaniem najwyższych standardów etycznych, oraz hołdując zasadom różnorodności, otwartości, inkluzywności i równości społecznej. A finansując prace konsorcjów międzynarodowych, sprzyja współpracy, wymianie idei, rozwojowi nauki w Europie. Na koniec, sprzyja zasadzie użyteczności społecznej, czemu służy komponent programu nazwany Knowledge Exchange.

Czy zechciałaby Pani przedstawić koordynowany przez Panią projekt DigiPatch?

Celem projektu DigiPatch (OD SPOŁECZEŃSTWA SIECIOWEGO DO SPOŁECZEŃSTWA PATCHWORKOWEGO: PODSTAWY MOTYWACYJNE I KONSEKWENCJE SPOŁECZNE) jest zbadanie roli mediów elektronicznych w transformacji społecznej i kulturowej, która, naszym zdaniem, polega na odchodzeniu od społeczeństwa otwartego, umożliwiającego funkcjonowanie w elastycznych sieciach społecznych, w stronę społeczeństwa „patchworkowego,” opartego na różnego rodzaju zamkniętych (mikro)grupach, o silnej tożsamości, silnych więziach wewnątrzgrupowych i własnych realiach epistemicznych. Proces ten, prowadzących do fragmentacji społecznej, ma poważne implikacje społeczne, tj. brak zaufania do państwa i jego instytucji (i władz w ogóle), niski poziom konsensusu społecznego, niski poziom uczestnictwa i nieposłuszeństwo. Projekt koncentruje się na zrozumieniu roli czynników motywacyjnych, poznawczych, społecznych i kulturowych, które kształtują ten proces.

Projekt jest interdyscyplinarny, to znaczy, łączy wiedzę i metodologię z zakresu psychologii społecznej, socjologii, politologii, nauki o mediach, nauki o religii i kulturze, informatykę i wiedzę o sztucznej inteligencji.

W DigiPatch zobowiązaliśmy się do stosowania praktyk Otwartej Nauki (prejerestracje, otwieranie danych, materiałów i kodów, replikacje, owarte publikacje) w celu zwiększenia przejrzystości i dostępności naszych badań naukowych.

Z kim będą Państwo współpracować w ramach zespołów podczas realizacji projektu?

Liderem projektu jest prof. Małgorzata Kossowska (Instytut Psychologii, UJ), która jest także liderem polskiego zespołu w skład, którego wchodzi prof. Piotr Kłodkowski (KSPC, UJ) oraz dr hab. Anna Siewierska – Chmaj, prof. UR (Uniwersytet Rzeczowski). Projekt realizowany jest z partnerami ze Szwecji (University of Gothenburg i Stockholm University), Hiszpanii (University of Córdoba), Niemiec (Freie Universität, Berlin) i Wielkiej Brytanii (University College London). Partnerami społecznymi projektu są: Centrum Nauki Kopernik oraz German Institute on Radicalization and De-radicalization Studies (GIRDS). Mamy także Komitet Doradczy, w którego skład wchodzą znakomici uczeni z UK, USA, Hong Kongu i Maastricht. Projekt ma także doradców ds. etyki badań naukowych oraz równości. Projekt wesprze także Joint Research Center Komisji Europejskiej.

Z jakich narzędzi będą Państwo korzystać w trakcie badań?

W naszym projekcie proponujemy podejście interdyscyplinarne z wykorzystaniem metod typowych dla socjologii (jak surveyowe badania panelowe skupione na uchwyceniu czynników indywidualnych, społecznych i kulturowych oraz ich wzajemnej dynamiki), psychologii (jak eksperymenty i interwencje mające na celu uchwycić mechanizm odpowiedzialny za zmianę), nauki o mediach (jak analizę dyskursów społecznych), dla nauk o kulturze (jak analizę sieci kulturowych). Będziemy wykorzystywać także zaawansowane metody komputacyjne oraz metody modelowania procesów społecznych.

Jakie zastosowanie w przyszłości mogą według Państwa mieć wyniki prowadzonych w ramach programu badań?

Wyniki projektu będą miały szereg zastosowań. Po pierwsze, mamy przemyślaną strategię rozpowszechniania i udostępniania wyników naukowych poprzez publikacje w Otwartym Dostępie oraz komunikację naukową. A więc szybko będzie można się z nimi zapoznać i je wykorzystywać. Wyniki będą miały wpływ na rozwój nauki w obszarze, którego projekt dotyczy. Dzięki współpracy z Centrum Nauki Kopernik, wyniki będą profesjonalnie opracowane i dostępne dla szerokiej grupy odbiorców (w językach narodowych i języku angielskim), poszerzając wiedzę społeczeństwa w zakresie tematyki projektu. Będą także służyły opracowaniu interaktywnych stanowisk edukacyjnych w Centrum Nauki Kopernik (tzw. Living Lab), gdzie wizutujący wystawę będą mogliby zapoznać się z efektami projektu, podjąć dyskusję, pozostawić informację zwrotną. Dzięki współpracy z German Institute on Radicalization and De-radicalization nasze wyniki przyczynią się do przygotowania interwencji i programów de-radykalizacyjnych, budujących otwartość i zaufanie społeczne. Stworzymy i rozpowszechnimy białe księgi, w których podsumowywane będą kluczowe wnioski z pracy oraz odpowiednie rekomendacje (dla naukowców, dziennikarzy edukatorów i decydentów). Stworzymy także forum dyskusyjne, w które zaangażowani będą dziennikarze, edukatorzy, liderzy społeczni, co pozwoli wyniki projektu przetłumaczyć na język praktyki społecznej. A dzięki współpracy z JRC KE, wyniki naszych badań będą użyteczne dla decydentów politycznych i będą mogły stanowić podstawę różnych polityk publicznych w KE (i w krajach, które będą chciały z tej wiedzy skorzystać).

Co Państwa badania mogą powiedzieć o współczesnej Europie?

To, że Europa stoi przed ogromnymi wyzwaniami (kryzys uchodźcy, klimatyczny, energetyczny, wojna w Ukrainie i jej konsekwencje społeczne, gospodarcze i polityczne, niedemokratyczne rządy w krajach Europy Wschodniej, w tym w krajach należących do Unii Europejskiej jak Polska i Węgry, skutki zdrowotne i inne pandemii Covid-19), z którymi poradzi sobie tylko wtedy, gdy rządzący będą korzystać z wyników badań naukowych dla dobra wspólnego. Nigdy wcześniej, Europa tak bardzo nie potrzebowała rzetelnej wiedzy i otwartego dialogu między naukowcami, społeczeństwem i politykami. Program CHANSE choć w części w tę potrzebę się wpisuje.

____________________________

Wywiad przeprowadził Bartłomiej Małczyński – studiuje w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Zainteresowany literaturą, historią, polityką i filozofią, a także problematyką rosnącej roli Azji we współczesnym świecie. Specjalista ds. Unii Europejskiej w punkcie EUROPE DIRECT Kraków prowadzonym przez Instytut Polityk Publicznych. Twórca podcastu „W kierunku Europy!” i cyklu wywiadów, debat i komentarzy.